Η Ελλάδα να παραμείνει ελεύθερη από μεταλλαγμένα
Ανοιχτή επιστολή του Δικτύου Διατήρησης Παραδοσιακών Σπόρων ΣΙΤΩ προς τους ευρωβουλευτές της Επιτροπής Περιβάλλοντος, όπου επισημαίνονται οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την πρόταση της Επιτροπής της ΕΕ για χαλάρωση της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με τη νέα γενιά των γενετικά τροποιημένων (ΓΤΟ) και τις πατέντες.
Αθήνα, 6/7/2023
Αξιότιμο μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Θα θέλαμε να σας παρουσιάσουμε τα κύρια επιχειρήματά μας υπέρ της διατήρησης της ισχύουσας νομοθεσίας για τη νέα γενιά γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ), που πρόσφατα αποκαλούνται νέες γονιδιωματικές τεχνικές (ΝΓΤ, NGT στα αγγλικά).
H νομοθετική πρόταση της Επιτροπής της ΕΕ προτείνει χαλάρωση των κανόνων για ορισμένα προϊόντα των νέων ΝΓΤ, δηλαδή εξαίρεση από την οδηγία 2001/18 της ΕΕ και επομένως, εξαίρεση από τις σχετικές απαιτήσεις για την εκτίμηση κινδύνων, την επισήμανση, την ιχνηλασιμότητα και την παρακολούθηση.
Οι κίνδυνοι που προκύπτουν
– Aπώλεια βιοποικιλότητας: Η εμπειρία με τα υπάρχοντα ΓΤ φυτά έχει δείξει ότι επιμολύνουν τη φύση καθώς διασταυρώνονται με άγρια φυτά αλλά και με καλλιέργειες στα γειτονικά χωράφια. Οι νέες ΓΤ καλλιέργειες είναι πιθανότατα πιο πολύπλοκες. Oι αποστάσεις ασφαλείας για την αποτροπή διασταύρωσης και ο αριθμός των πιθανών άγριων εταίρων διασταύρωσης δεν έχουν μελετηθεί σχεδόν καθόλου. Δυστυχώς αυτή η πτυχή δεν έχει ληφθεί υπόψη στις διαβουλεύσεις για τη νέα νομοθεσία σχετικά με τους νέους ΓΤΟ.
– Καταπάτηση του δικαιώματος των συμβατικών και βιολογικών γεωργών να προστατεύονται από την επιμόλυνση (ή την “τυχαία παρουσία”), η οποία είναι συχνή και πολύ δαπανηρή.
– Κατάργηση της δυνατότητας διατήρησης της σημερινής μορφής των συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών, που στην Ελλάδα, αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, δεν περιλαμβάνουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ).
– Τα προϊόντα των νέων γενετικών τεχνικών καλύπτονται από πατέντες, πχ η Bayer-Monsanto έχει καταθέσει αιτήματα για 119 πατέντες. Οι πατέντες δημιουργούν προβλήματα στους μικρής κλίμακας καλλιεργητές οι οποίοι θα πρέπει να προστατευτούν από κατηγορίες για παραβίαση πατέντας όταν ο αγρός τους επιμολύνεται τυχαία ή όταν ένας σπόρος που χρησιμοποιούν έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτά
– Η πατέντα περιορίζει την ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα καθώς απαιτείται η άδεια του ιδιοκτήτη της φυτικής ποικιλίας για να προχωρήσει ένας ερευνητής σε διαδικασία βελτίωσης φυτικής ποικιλίας
Δεδομένου ότι ορισμένα φυτικά χαρακτηριστικά μπορεί να εντοπιστούν είτε στη φύση, ή ως αποτέλεσμα συμβατικής αναπαραγωγής, οι αγρότες μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι οι σπόροι που χρησιμοποιούν έχουν ένα γενετικό χαρακτηριστικό που έχει κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
– Η έλλειψη σήμανσης αποτελεί απειλή στο δικαίωμα των καταναλωτών για πληροφόρηση. Το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται στη νομοθεσία της ΕΕ για τα τρόφιμα (ΕΕ (VO) 178/2002) και στις Συνθήκες της ΕΕ (άρθρο 169) και συνεπώς δεν θα πρέπει να παραμεριστεί.
Αναπόδεικτα Επιχειρήματα των εταιριών που έχουν τις πατέντες για ΝΓΤ:
– Τα επιχειρήματα: Βιωσιμότητα, μείωση φυτοφαρμάκων και αντοχή σε ακραίες καιρικές συνθήκες
– Δεν υπάρχουν αποδείξεις για τους ισχυρισμούς περί βιωσιμότητας. Δεν υπάρχει ούτε μία NGT που να συμβάλλει στη βιωσιμότητα, ούτε καν σε χώρες με εκτεταμένη απορρύθμιση σε ισχύ, όπως στις ΗΠΑ ή στον Καναδά.
– Αντίθετα, υπάρχουν στοιχεία που επιβεβαιώνουν την αύξηση στη χρήση φυτοφαρμάκων. Η εμπειρία από περισσότερα από 20 χρόνια εμπορικής καλλιέργειας ΓΤΟ στη Βόρεια και Νότια Αμερική δείχνει μια δραματική αύξηση της χρήσης φυτοφαρμάκων με αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Έξι από τους 16 νέους ΓΤΟ που βρίσκονται σήμερα σε προ-εμπορικό στάδιο στην ΕΕ είναι ανθεκτικοί στα ζιζανιοκτόνα – και συνεπώς σε ανοιχτή αντίθεση με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Επιπλέον, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη δυνατότητα μείωσης των φυτοφαρμάκων από τους ΓΤΟ. Αυτό αποτελεί μέχρι στιγμής μόνο μια υπόσχεση των εταιρειών φυτοφαρμάκων. Η κατάσταση είναι παρόμοια όσον αφορά την προσαρμογή της γεωργίας στις ακραίες καιρικές συνθήκες.
– Απαιτείται ολοκληρωμένη εκτίμηση περιβαλλοντικών και υγειονομικών κινδύνων: Οι τεχνολογίες είναι τόσο νέες στη γεωργία που οι κίνδυνοι και οι ακούσιες επιπτώσεις δεν έχουν ερευνηθεί σχεδόν καθόλου. Μόνο το 1,6% των δαπανών για την έρευνα σχετικά με τους νέους ΓΤΟ από την Ευρωπαϊκή Ένωση δαπανήθηκε για μεθόδους ανίχνευσης, εκτίμησης και παρακολούθησης του κινδύνου. Οι ερευνητές που τροποποιούν πολλαπλά γονίδια σε έναν οργανισμό (πολυπλεξία) οδηγούν σε νέους μη δοκιμασμένους συνδυασμούς επιπτώσεων που δυσχεραίνουν την αξιολόγηση των κινδύνων. Μέχρι στιγμής η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων δεν έχει αξιολογήσει ακόμη τους κινδύνους που απορρέουν από τις ακούσιες γενετικές αλλαγές των νέων ΓΤΟ. Παρά ταύτα, αρκετές επιστημονικές μελέτες έχουν ήδη καταδείξει σημαντικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη χρήση νέων ΓΤΟ στο περιβάλλον για τη βιοποικιλότητα, τις τροφικές αλυσίδες και τα οικοσυστήματα. Για όλους αυτούς τους λόγους απαιτείται αυστηρότερη αξιολόγηση των κινδύνων για τους ΓΤΟ.
Πατέντες
Οι μεγάλες εταιρείες βιοτεχνολογίας θολώνουν τη διάκριση μεταξύ των ΓΤΟ και των συμβατικών τεχνικών αναπαραγωγής, κατοχυρώνοντας με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας χαρακτηριστικά που μπορούν να εμφανιστούν τόσο στη φύση όσο και ως αποτέλεσμα της γενετικής μηχανικής – διεκδικώντας όλα τα φυτά με αυτά με τα χαρακτηριστικά ως “εφεύρεσή” τους. Ωστόσο, οι ίδιες εταιρείες υποστηρίζουν ότι οι νέοι ΓΤΟ θα πρέπει να εξαιρεθούν από τους ελέγχους ασφαλείας και τις απαιτήσεις επισήμανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, επειδή, όπως ισχυρίζονται, είναι παρόμοια με τα φυσικά φυτά. Ο αριθμός των αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας αυξάνεται. Για παράδειγμα, η εταιρεία Corteva, έχει ήδη καταθέσει 1430 διπλώματα ευρεσιτεχνίας παγκοσμίως για νέες μεθόδους αναπαραγωγής και προϊόντα. Η Bayer, ένας άλλος παγκόσμιος παραγωγός φυτοφαρμάκων, κατέθεσε 119 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, σύμφωνα με συλλογική έρευνα περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεων. Η κατοχύρωση αυτών των τεχνικών με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι ένα μεγάλο θέμα ανησυχίας για τους μικρούς και μεσαίους σποροπαραγωγούς και αγρότες, καθώς ενέχει τον κίνδυνο κατάχρησης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και των διαδικασιών παραβίασης. Οι μικρής κλίμακας βελτιωτές και αγρότες κινδυνεύουν να δουν τα δικαιώματά τους επί των σπόρων να εξαφανίζονται προς όφελος των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που κατέχουν μερικές πολυεθνικές. Οι αγρότες θα μπορούσαν επίσης να είναι υπεύθυνοι για παραβιάσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ακόμη και όταν οι καλλιέργειές τους έχουν μολυνθεί τυχαία με το γενετικό υλικό που έχει κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας
Η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής της ΕΕ έρχεται σε σύγκρουση με τους στόχους της στρατηγικής της “Από το αγρόκτημα στο πιρούνι”. Ενώ η Επιτροπή της ΕΕ θέλει να επεκτείνει τη βιολογική γεωργία στο 25% έως το 2030, την ίδια στιγμή η κατάργηση των απαιτήσεων επισήμανσης και ιχνηλασιμότητας για τους NGT θα καταργούσε τη βάση της γεωργίας χωρίς ΓΤΟ και θα έθετε σε κίνδυνο τους στόχους αφενός για μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030 και αφετέρου για την αναστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με εκτίμηση,
ΣΙΤΩ, Δίκτυο Προστασίας Παραδοσιακών Σπόρων
Ιστοσελίδα www.sito.gr / Facebook
(H επιστολή είναι βασισμένη στις επιστημονικές εκτιμήσεις των Testbiotech, ARCHENOAH, ENGA, SlowFoodEurope, Demeter ENSSER κλπ)
Πληροφορίες vasso@sito.gr