Θα μας πνίξουν οι πατέντες, αν χαλαρώσει η νομοθεσία που σήμερα ελέγχει τα γενετικά τροποποιημένα ή «μεταλλαγμένα» μας προειδοποιούν εκατό Ευρωπαϊκές οργανώσεις μεταξύ των οποίων και το Δίκτυο ΣΙΤΩ. Μας ενημερώνουν για το τι θα συμβεί αν τα προϊόντα των Νέων Γονιδιωματικών Τεχνικών (ΝΓΤ) απαλλαγούν από τους ελέγχους πριν να επιτραπεί η καλλιέργεια τους; Θα είναι μεγάλες οι επιπτώσεις για την τροφή μας και για το περιβάλλον. Πιο κάτω θα βρείτε την Ελληνική μετάφραση της Επιστολής που εστάλη στην Κομισιόν και τους υπουργούς Γεωργίας της Ευρώπης, και το πρωτότυπο θα το βρείτε εδώ
Προς τους
Υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης της ΕΕ
Επίτροπο Janusz Wojciechowski,
Επίτροπο Thierry Breton,
Κοινοποίηση: Γενικό Διευθυντή Wolfgang Burtscher (Ευρ. Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση για τη Γεωργία)
Γενική Διευθύντρια Kerstin Jorna (European Commission, Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης)
3/7/2023
Θέμα: Να αποτρέψουμε την πλημμυρίδα πατενταρισμένων γενετικά τροποποιημένων σπόρων στην Ευρώπη, που αναμένεται να προκύψει από την αναθεώρηση του κανονισμού της ΕΕ για τους ΓΤΟ – γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς.
Σας γράφουμε για να εκφράσουμε τις ανησυχίες μας σχετικά με μια πιθανή πλημμυρίδα από πατενταρισμένους σπόρους που θα εισέλθουν στην αγορά της ΕΕ ως αποτέλεσμα της πρότασης για εκτεταμένη χαλάρωση των υφιστάμενων κανονισμών της ΕΕ για τους ΓΤΟ από την Επιτροπή. Με την πρότασή της για τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές (NGT), η Επιτροπή προτίθεται να εξαιρέσει τη συντριπτική πλειοψηφία των ΓΤ καλλιεργειών από τους κανονισμούς της ΕΕ για τους ΓΤΟ. Η πλειονότητα των φυτών που αναπτύσσονται με νέες γονιδιωματικές τεχνικές – αν όχι όλα – καλύπτονται από διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Ανησυχούμε βαθύτατα για τον αντίκτυπο αυτών των πατεντών στα δικαιώματα των αγροτών επί των σπόρων, στους μικρομεσαίους συμβατικούς και βιολογικούς βελτιωτές φυτικών ποικιλιών, στους καταναλωτές, στο διατροφικό μας σύστημα και στη βιοποικιλότηα των καλλιεργούμενων φυτών.
Σε αντίθεση με τη συμβατική αναπαραγωγή φυτών, τόσο οι διαδικασίες όσο και τα προϊόντα των νέων τεχνικών γενετικής μηχανικής μπορούν να κατοχυρωθούν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ (οδηγία 98/44 της ΕΕ για τη βιοτεχνολογία). Το Espacenet, η βάση δεδομένων που διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, απαριθμεί περίπου 700 αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μόνο για το “Crispr-Cas9 σε φυτά”. Πάνω από 20.000 αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας που αναφέρονται στον όρο “φυτό Crispr-Cas9” έχουν υποβληθεί σε διεθνές επίπεδο. Οι αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας καλύπτουν συνήθως τόσο τη συγκεκριμένη τεχνική διαδικασία (π.χ. τη χρήση της Crispr-Cas9 για την αύξηση της περιεκτικότητας σε άμυλο στις πατάτες), όσο και το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό ή τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από τη διαδικασία (π.χ. αντοχή σε μια συγκεκριμένη ασθένεια κατά το φύτρωμα σε υψηλότερες θερμοκρασίες).
Το πεδίο εφαρμογής των αξιώσεων του διπλώματος ευρεσιτεχνίας είναι συχνά πολύ ευρύ. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας διεκδικούν συνήθως όλα τα φυτά με το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, ανεξάρτητα από τον τρόπο δημιουγίας των φυτών. Με αυτόν τον τρόπο, το πεδίο εφαρμογής των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μπορεί να ισχύει και για τα συμβατικά αναπαραγόμενα φυτά και τους αγροτικούς, τοπικούς και παραδοσιακούς σπόρους, παρόλο που αυτοί δεν θα έπρεπε να είναι κατοχυρώσιμοι με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ – και μπορεί να επεκταθεί όχι μόνο στα φυτά και τους σπόρους, αλλά και στη συγκομιδή και τα προϊόντα διατροφής που περιέχουν το χαρακτηριστικό.
Υπάρχουν παραδείγματα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας με αξιώσεις που επεκτείνονται σε σιλό και ζωοτροφές, μπύρα, σαλάτες και σάντουιτς. Όποιος επιθυμεί να χρησιμοποιήσει εμπορικά ένα φυτό που περιέχει ένα πατενταρισμένο χαρακτηριστικό πρέπει να ζητήσει τη συγκατάθεση του κατόχου του διπλώματος ευρεσιτεχνίας, να συμφωνήσει με συμβατικούς περιορισμούς στη χρήση του χαρακτηριστικού και να καταβάλει τέλη χρήσης.
Αν επιτραπεί η εξαίρεση των νέων ΓΤ σπόρων από τους νόμους της ΕΕ για τους ΓΤΟ θα οδηγήσει σε μια εισβολή πατενταρισμένων σπόρων που θα εισέλθουν στην αγορά και σε ένα “πυκνό πατενταρισμένο δίκτυο” στο οποίο θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να λειτουργήσει η πλειονότητα των βελτιωτών φυτικών ποικιλιών και των γεωργών. Στην πράξη αυτή η κατάσταση θα θέσει τέλος στην ελεύθερη πρόσβαση των βελτιωτών φυτικών ποικιλιών στο γενετικό υλικό, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη νέων ποικιλιών (και διασφαλίζεται από το εξειδικευμένο νομικό πλαίσιο για την προστασία των νέων ποικιλιών, την προστασία των φυτικών ποικιλιών).
Οι πατέντες φυτών εμποδίζουν αντί να προωθούν την καινοτομία στη φυτική αναπαραγωγή, καθώς εμποδίζουν την πρόσβαση σε σημαντικά φυτικά χαρακτηριστικά ή την περιορίζουν σε εκείνους που έχουν πληρώσει για μια άδεια χρήσης, όπου αυτή είναι διαθέσιμη. Οι μικροί και μεσαίοι βελτιωτές, οι οποίοι δεν διαθέτουν τους νομικούς ή οικονομικούς πόρους για να περιηγηθούν στο τοπίο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή να πληρώσουν τέλη αδειών χρήσης, θα εκδιωχθούν από την αγορά, αυξάνοντας περαιτέρω τη δύναμη των παγκόσμιων κολοσσών σπόρων.
Το ίδιο ισχύει και για τους αγρότες, οι οποίοι δεν θα μπορούν να γνωρίζουν αν οι παραδοσιακοί σπόροι τους περιέχουν ή έχουν μολυνθεί από πατενταρισμένες γενετικές αλληλουχίες. Μειώνοντας τη γενετική ποικιλομορφία που είναι διαθέσιμη για την ανάπτυξη νέων φυτικών ειδών, οι πατέντες θα περιορίσουν τις ευκαιρίες για την ανάπτυξη φυτών ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή και θα μειώσουν τις επιλογές για τους αγρότες και τους καταναλωτές.
Επιπλέον, οι αγρότες θα εκτεθούν σε μεγαλύτερο κίνδυνο νομικών αγωγών για παραβίαση πατέντας, όσον αφορά τα εγγενή χαρακτηριστικά των παραδοσιακών σπόρων τους ή ως αποτέλεσμα γενετικής μόλυνσης και είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερους περιορισμούς στα δικαιώματά τους να διαθέτουν ελεύθερα τη σοδειά τους. Επιπλέον, οι πατέντες στους σπόρους αποτελούν απειλή για τη μελλοντική επισιτιστική ασφάλεια. Όχι μόνο περιορίζουν τις επιλογές των καταναλωτών και των παραγωγών, αλλά θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε αύξηση των τιμών των τροφίμων.
Τα προβλήματα που δημιουργούν οι πατέντες στην Ευρώπη στους τομείς της φυτικής βελτίωσης, της γεωργίας και της κατανάλωσης είναι γνωστά, αλλά , η Γενική Διεύθυνση Υγείας της ΕΕ δεν περιλαμβάνει αυτό το θέμα στα πλαίσια του διαλόγου σχετικά με τη μελλοντική νομοθεσία για τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές. Οι γερμανικές, ολλανδικές και αυστριακές ενώσεις φυτικής βελτίωσης, δηλώνουν ότι αντιτίθενται στις πατέντες για τα συμβατικά αναπαραγόμενα φυτά, καθώς και στις πατέντες για τους νέους ΓΤΟ, αλλά δεν εξηγούν πώς αυτό θα ήταν δυνατό, καθώς διάφορα μέλη τους συνεχίζουν να διεκδικούν νέες πατέντες. Οι προτεινόμενες πλατφόρμες αδειοδότησης όπως η ACLP (Agricultural Crop Licensing Platform) δεν αποτελούν λύση. Οι σπόροι παραμένουν πατενταρισμένοι και οι φυτικοί βελτιωτές και οι αγρότες θα πρέπει να πληρώνουν για τη χρήση τους. Οι ιδιοκτήτες γενετικά τροποποιημένων φυτών θα συνεχίσουν να καθορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις για την πρόσβαση στις ιδιόκτητες τεχνολογίες και τα προϊόντα τους. Υπάρχει η απειλή των συγκρούσεων σχετικά με τις πατέντες. Η αναπαραγωγή και συνεπώς η τοπική προσαρμογή των ποικιλιών θα απαγορεύεται.
Πολλές οργανώσεις βελτιωτών και αγροτών, καθώς και οργανώσεις καταναλωτών και περιβαλλοντικές οργανώσεις, απορρίπτουν δικαίως τις πατέντες στους σπόρους. Ιδιαίτερα σε αυτή την περίοδο της κρίσης του κλίματος και της βιοποικιλότητας, είναι σημαντικό να υπάρχει επαρκής ποικιλομορφία γενετικών πόρων για χρήση από τους βελτιωτές φυτικών ποικιλιών και τους αγρότες.
Σας προτρέπουμε να μην προχωρήσετε σε λήψη μέτρων που θα διευκολύνουν την εμπορική εκμετάλλευση περισσότερων πατενταρισμένων φυτικών ποικιλιών. Σας ζητάμε να απορρίψετε οποιαδήποτε χαλάρωση της νομοθεσίας για τους νέους ΓΤΟ/NGTs και να μην προωθήσετε περαιτέρω τη νομοθετική διαδικασία προς μια νέα ρύθμιση των NGTs, διότι δεν έχει αξιολογηθεί ο αντίκτυπος που θα είχε μια αλλαγή της νομοθεσίας στις πατέντες επί των σπόρων, παρόλο που ενέχει σοβαρές απειλές τόσο για τον γεωργικό όσο και για τον τομέα της φυτικής βελτίωσης.
Δεν αρκεί πλέον να λέμε ότι η νομοθετική πρόταση για τους ΓΤΟ δεν θα ασχοληθεί με τις πατέντες. Η αλήθεια είναι ότι αν προωθεί την είσοδο στην αγορά των πατενταρισμένων σπόρων και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής των πατεντών στους συμβατικούς σπόρους, ασχολείται με τις πατέντες – με τρόπο που είναι απαράδεκτος για πολλούς βελτιωτές και αγρότες και που θα ήταν αντίθετος με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ.
Ανυπομονούμε να ακούσουμε τις απόψεις σας το συντομότερο δυνατό,
Με εκτίμηση,
ΥΠΟΓΡΑΦΟΥΝ 100 Ευρωπαϊκές Οργανώσεις, εκ των οποίων και οι Ελληνικές, Αιγίλωψ και Δίκτυο ΣΙΤΩ, Δείτε τα σήματα στο τέλος της Αγγλόφωνης επιστολής